Kaskiniz ne kadar iyi

Kask tasarimi: Hangi standart? Kaskiniz ne kadar iyi? Asagida okuyacaginiz makale motorcyclistonline web sitesinin yillar önce yayinladigi bir arastirmanin çevirisidir. Kask standartlari ve testleri hakkinda ufkunuzu açacak bu makaleyi çeviren arkafasin sadece ismine ulasabildim. Gülsani isimli bu arkadas bana ulasirsa,soy adini da paylasmaktan onur duyarim. Ayrica bu makaleyi motosiklet alemine kazandirdigi için sonsuz sükranlarimi iletiyorum. Kaskiniz ne kadar iyi? Basiniza gelecek ilk kazada beyninizi gerçekten koruyabilecek mi? Bunlar kolay sorular gibi görünebilir. Muhtemelen bu sorular kaskinizin sahip oldugu yüksek standartlar ve ona ödediginiz yüksek fiyat hakinda duyduklarinizi tekrarlayarak cevaplayabileceginizi düsündügünüz sorulardir. Ama gercek yanit, birazdan okuyacaginiz gibi, kolay olmaktan alabildigine uzak. Bu konuda kask endüstrisinde ragbet gören esasli bir tartisma var. Güçlendirilmis fiberglas ve gelistirilmis polystyrene kasklar ile ilgili bu tartisma, mümkün olan en iyi koruma için, kaskinizin ne kadar sert ve güçlü olmasi gerektigi hakkinda. Tartisma var, çünkü eger bir kask çok sert ise basiniza gelecek kaza  tiplerinin çogunda beyninizi yeterince koruyamayacaktir. Eger çok yumusak ise, bu sefer çok yüksek enerjili çarpismalarda ise yaramayacaktir. En uygun olani hangisi? Eh bu yüzden buna tartisma denmis. Eger basinizi çarpacaginiz yeri ve çarpma siddetini biliyorsaniz, çarpma icin en iyi kaski seçebilirsiniz. Ama bu çarpmalar birer kaza, yani tahmin yürütmek zorundasiniz. Bir kaskin beynimizi nasil korudugunu (ya da korumadigini) anlayabilmek için, bu organimizin ne kadar hassas bir organ oldugunu degerlendirmek bize yardimci olabilir. Beynimiz sicak bir jöle kivamindadir. Patolojistlerin kadavradan beyni çikarirken yogurt süzmek için kullanilan keselere benzer bezler kullanmalarini gerektirecek kadar yapiskandir. Basitçe, beyniniz kafatasinizda koruyucu bir zarin içinde yüzer. Fakat, Sir Isaac Newton'un önceden belirttigi üzre, kafatasiniz aniden durursa -sert birseye çarptiginizda oldugu gibi- beyin ilerlemeye devam eder. Sonra da kafatasinin içinde kendi çarpismasini yasar. Bu çarpismanin çok siddetli olmasi beynin çok çesitli yaralanmalara maruz kalmasina sebeb olabilir. Damarlari koparip  beyne yani içeri dogru ya da beyin zariyla kafatasinin arasinda kanamaya yol açabilir. Daha sonra bu yaralanma daha da ciddi hasarlara yol açar. Beyniniz siddetli bir darbeyle yara aldiginda kanama ve iltihaplanma sonucu siser ve basinc olusmaya baslar. Meydana gelen fazlalik icin kafatasinizda bosluk yoktur. Beyin, sizabilmek icin gözyuvalarina ve asagiya dogru basinc uygular. Bu basinc bazi hayati organlara zarar verir. Bu çirkin duruma mahal vermemek için modern "full face" kasklar kullaniyoruz.  Eger koruyacak bir beynimiz var ise... Bir motosiklet kaski iki bölümden olusur: Dis kabuk ve enerji sönümleyici iç katman. Sönümleyici iç katman, expanded polystyrene-EPS'den (bildigin köpük kartonun güçlendirilmisi) yapilir. Dis kabuk için ise iki farkli ana malzeme vardir: Fiberglas, karbon fiber veya kevlar gibi resin-fiber alasimi; ya da avci savas uçaklarinda da kullanilan Abs veya polikarbonat gibi, dökme termoplastik. Dis kabugun birkaç islevi vardir: Ilk olarak, Eps'ye batabilecek sert sivri seyleri engeller -ki bu gerçek bir (asfalt) kazasinda basiniza asla gelmeyecek bir durum- Ikinci olarak dis kabuk, asfaltta sürüklenirken oldugu gibi asinmaya karsi korur. Üçüncü olarak, Troy Lee'ye ejderha resmetmesi için yüzey olusturur. Motorcular -ve kask piyasasi- kaskin bu parçasina ve materyaline çok fazla ilgi gösteriyorlar. Ama aslinda bir kaza esnasinda enerjiyi büyük ölçüde sönümleyen kisim, iç kisim. Kask yola ya da kaldirima çarptiginda, dis kabuk aninda durur. Kaskin içinde kafaniz iç kisimla çarpisana kadar ilerlemeye devam eder. Bu oldugunda iç kismin görevi, -eger beyninizin islevini simdi oldugu gibi sürdürmesini istiyorsaniz- kafayi nazikçe durdurmaktir. ... Bir çarpma aninda Eps'nin en iyi tarafi, büyük bir enerjiyi  öngörülebilir ölçüde sönümleyebilmesidir. Enerjiyi muhafaza edip geri tepmez. Aksi takdirde beyniniz bir kere degil iki kere çalkalanirdi. Aslinda Eps, hareket eden kafanizin kinetik enerjisini sönümler, köpük sIkIsIrken geriye az bir miktar sicaklik kalir. Kaskin kabugu da -polikarbonat kasklarda oldugu gibi esneyerek; ya da fiberglas kompozit kasklarda oldugu gibi esneyerek, yarilarak, katmanlarina ayrilarak- bir miktar enerji sönümler. Yumusak, akiskan beyniniz durdugunda olusan G kuvvetini asgariye indirmek için, kafanizi olabildigince çabuk yavaslatmaniz gerekir. Yani mükemmel kask büyük olmali, 6 inch'lik yumusak Eps'yle kafanizi bir yastik gibi sarmalidir. Sorun su ki kimse iki foot (60 santim kadar) genisliginde bir kask istemez. Kask tasarimcilari da daha sIkI, daha sert Eps türleri kullanarak kasklarin kalinligini azaltirlar. Bu tabii ki olasi bir kazada beyninize binen G kuvveti yüklemesini artirir. Bir kaskin ne kadar G kuvvetini ne kadar süreyle, ne çesit bir çarpmada beyninize aktardigi konusu gibi ince bir konu , kask standartlari tartismasinin cok çetrefilli olmasinin sebebidir. Standartize edilmis standartlar Abd'de kask satin almayi mümkün oldugunca karmasik bir hale getirmek için, en azindan dört çesit cadde motor kaski standarti vardir. Burada satilan her kaskta olmasi gereken DOT (fmvss218) standarti, ECE 22-05 olarak adlandirilan 50'den fazla ülkede geçerli Avrupa standarti, Bsi 6658 adli Ingiliz standarti, ve son olarak serbest, özel bir kurulus olan, esasen Abd'de kullanilan Snell M2000/M2005 standarti. Yani burada cadde kullanim amaçli her kask Dot standartinin gerekliliklerini saglamak zorunda ve digerlerini saglamayabilir. Her standartin ilan edilmis gerekliliklerine bakarak, DOT standartina sahip kasklarin en yumusak, ECE standartina sahip kasklarin ona yakin yumusaklikta oldugu sonra da sirasiyla BSI ve Snell kasklarinin geldigini tahmin edebilirsiniz. hizli carpma testlerine gönüllü insan bulmanin zorlugu -zira 200G'lik çarpmalarla geçen bir günün sonunda biraz hirpalanmis olabilirler- sebebiyle bu testler özel bir donanimla yapilirlar. Kasklar çarpmadan önce istenen hiza ulasmak üzere yerçekimini kullanmak amaciyla belirli bir yükseklikten yerdeki test noktasina düsürülürler. Düsürme yüksekliginin ve kaskin icindeki magnezyum kafa modelinin agirliginin degistirilmesi suretiyle testin içerdigi enerji seviyesi çesitlenebilir ve kesin ölçümlerle tekrarlanabilir. Kask ve kafa formu düserken çelik bir ray yahut bir çift çelik halat kilavuz olarak kullanilir. Kilavuz sistemi, düsme hizini az miktarda yavaslatacak sürtünmeye yol açar, test teknisyenleri de bu etkiyi düzeltmek için yüksekligi uygun ölçülerde degistirirler. Kafa formu icindeki ivme ölçer kask durdugunda ne kadar G kuvvetine ne kadar süreyle maruz kaldigini tam olarak ölçer. Eger bir çuval kaski ayni sartlar altinda test ederseniz, herbirinin çarpmayi ne kadar iyi sönümledigi konusunda iyi bir fikre sahip olabilirsiniz. Tur zamanlari, golf skorlari, evlilik sayilari gibi, kafanizin maruz kaldigi G kuvvetinin de ne kadar az olursa o kadar iyi olacagi anlasilmasi önemli olan bir konu. Bu tartismanin sert güçlü çocuk tarafi, her kaskin bazi sert ve çok güçlü çarpmalara karsi koymasi gerektigini belirten serbest Snell M200/M2005 standarti.  The Snell memorial vakfi, serbest, kar amaci gütmeyen, kask standartlarini arastirma, egitim, test etme ve gelistirmeye adanmis bir organizasyon. Eger gezegen yüzeyi üzerinde hizla ilerlemek ve beyninizi kullanmanin keyfine varmaktan hoslaniyorsaniz, Snell Memorial Vakfina mütesekkir olmalisiniz. Bisiklet, binicilik, kay kay, paten, kayak, snowboard, moped, Atv, araba yarislari ve tabii ki motorsiklet gibi alanlarda, Insanoglunun kafasini vurdugu her kovalamacada, SMF kafa koruma standartlarinin çitasini yükseltmeye yardim etti. Fakat kask teknolojisinin gelismesiyle ve kaza arastirmalarinin çogalmasiyla, birçok kafa yaralanmasi uzmani Snell M2000/M2005 standartlarinin -Dr Harry Hurt of Hurt Raporu çerçevesinde-  "birazcik" asiri oldugu kanisindalar. "The Killer" - saglanmasi en zor standartizasyonun testi iki asamali bir test: Yariküresel, yaklasik bir portakal büyüklügündeki paslanmaz çelik külçesinin üzerine ilk düsüste 5 kilo yükü 10 feet yükseklikten -ki bu çok yüksek bir enerji yüklemesi- düsürmeye esdeger olan 150 jul'lük enerji uyguluyor.  Sonraki vurus ayni noktaya 110 jul'lük yani 8 foot düsüslük. Testi geçebilmesi için kaskin kafa modeline 300 G den fazlasini aktarmamasi gerekiyor. Bunun gibi zorlu testler yillarca kask gelisimini yönetti. Ama bunlarin caddede, snell testlerindeki  en sert çarpmanin gerçeklesmesinin yüzde bir oldugu yerde, pratik uygulamasi oldu mu? Ya da iki asamali "the killer" testinin esdegerinde bir yüklemeye maruz kalma ihtimalimiz nedir?  Dr Jim Newman, Roket bilimci ve saygideger bir kafa travmasi uzmani -bir ara Snell Vakfi Direktörüydü- Söyle söylüyor: " Eger gerçekçi bir kask standarti yaratmak istiyorsaniz yapacaginiz sey kasklari yariküresel çelik külçelere çarpmak, hele bunu iki kere yapmak degildir" "Geçtigimiz otuz senede" diyor Newman, "anladik ki motosikletten düsen insanlarin kafalarini ayni noktadan iki kere vurmalari yok denecek kadar az ihtimal. Yani biz kasklari ayni noktadan iki kere darbe alabilecek sekilde tasarlarken, kasklarin bir tane darbenin enerjisini düzgün bir sekilde sönümleme yetenegini çok hasin ve gaddarca feda ettik." "Netice itibariyle, kaza durumunda bir taraftan bir darbe aldiginizda iki sey olur: Birincisi, enerji sönümleyici malzemenin faydasindan azami surette istifade edemezsiniz. Ikincisi, kafanizda aslinda olmasi gerekenden fazla G yüklemesi olur. Iyi gibi görünen kasklar üretmekle geçen yillarda Snell'e olan su; Kasklarin enerji yüklemesini yükselttiler. Yapmis olmalari gereken ise, benim açimdan, kabul edilebilir G kuvvetini azaltmak." "Benim görüsüme göre, Snell 10 foot'tan düsüs testlerine devam etse de üreticilere 'tamam 300G artik yeterli degil, seneye 250G sonraki seneye200G, bir sonrakine 185G'ye düsürmelisiniz' Demeli. "Snell logosu" Newman devam ediyor, "bir pazarlama hilesi haline geldi.Bir üretici Snell vakfina 60 cent ödeyerek kaskinin fiyatini 30 ila 100 dolar kadar yükseltebiliyor. Snell çikartmasi, ilgili bu cazibe, bu karizma sebebiyle, "hey bu daha iyi bir kask bu yüzden çok daha fazla parayi hak ediyor" diyor. Snell'deki herkesin en iyi niyetlerine ragmen, onlar sahada olanlar (kazalar) konusunda bizim sahip oldugumuz istatistiksel bilgiye sahip degiller. Bu bilgilendirme uzun bir süredir etrafta olmasina ragmen, su asamada bir önem vermemeyi tercih ettiler. Hurt'ün dünyasi Dr Hurt'ün bakis açisi da hemen hemen ayni.  "Kasklardaki G limitleri ne olmali? Kask tasarimlari yuvarlak, pürüzsüz, güvenli oldugu kadar, daha yumusak, daha yumusak, daha yumusak olmalidir. Cünkü insanlar sözde yüksek performansli kasklari kullaniyorlar ve beyin yaralanmalari yasiyorlar... yani hayat mücadelesi veriyorlar. 300G'ye maruz kalmak güvenli bir sey degildir" "Bazi insanlardan kendi kazalarinda 250 ila 230 G gibi kuvvetlere maruz kaldiklari hakkinda cevaplar aldik. Ve iyilesemeyecek beyin yaralanmalari yasadilar. Eger daha yumusak bir kask kullansalardi daha iyi durumda olurlardi." Snell Vakfi dünyanin dört bir yanindaki beyin travmasi bilim adamlarindan gelen, "Snell standartlari kazalarin büyük çogunlugunda optimum korumayi saglamak için fazla sert kasklar üretilmesine yol açiyor" elestirilerini nasil yanitliyor? Snell vakfi direktörü Ed Becker "Kask testi isletmelerinin tümü, kazalarin bir esigi oldugu tahminini temel almaktadir" diyor. Ve bu esigin altinda kalan darbe soklari yaralanma-olmayan darbe soklari oluyorlar. Biz 300g kabul ediyoruz çünkü eskiden 400G ile basladik. SMF'in kurucusu George Snively' nin testini ve Britanya'dan almis oldugu bilgilendirmeyi temel alarak 400G o zamanlar uygun gôrünüyordu. Yillar boyunca bu asagi yönde revize edildi, çünkü kask standartlari araba yarisçisi gençler içindi. Ama motorculuk ta bu kasklara dogru yönelince, motor dûnyasinda herkesin genç olmayacagini gördü. Sonra da yaralanma esiginin 400G den fazla oldugu ama kesinlikle 600G den asagida oldugu çalismalarini sona erdirdi." "300G'nin sebebi vakfin muhafazakar olmasidir. Yöneticiler yaralanma esiginin 300G'nin altinda olduguna dair bir kanit görmediler. Eger görürlerse bunu kesinlikle degerlendirirler" Yani Snell kasklarinin artirilmis sertliginden dolayi kimse yaralanmadi mi? Diye sorduk Becker "Bunu kesinlikle umut ediyoruz" diye cevapladi "Su anda bunun aksini düsünmek için bir sebebim yok." Avrupa usülü Snell Vakfi baska sekilde düsünmek için bir sebebe sahip olmayabilir. Ama bizim konustugumuz ABD devlet standartlari ajansi ve ECE 22.05 standartini taniyan 50 ülkeden bütün bilimadamlari farkli düsüncelere sahipler. Avrupa Birligi geçenlerde COST 327 adli; Almanya, Finlandiya ve Birlesik Krallikta'ki 253 kazaya ait çalismalari içeren genisletilmis kask arastirmasini yayinladi. Kazalari, insanlara ve kasklara verdikleri hasari analiz ettikten sonra konuyu söyle özetlediler: " Su anki modeller çok sert ve enerjiyi aktaran bir yapiya sahip. Ve enerjiyi sadece bas yaralanmalari kriteri degerinde, hayatta kalmaya yetenin çok altinda sönümleyebiliyor Söyledigimiz gibi bu süregelen bir tartisma. Aci Ne Kadar Acidir? Doktorlar ve kafa yaralanmasi arastirmacilari, travma merkezine gelen yaralilarin çektikleri acinin derecesini ifade etmek için özetlenmis yaralanma çizelgesi- AIS (abbreviated injury scale) adli basitlestirilmis bir yaralanma puanlamasi kullanirlar. AIS 1 gayet yaralisiniz, AIS 6 ölüsünüz ya da kesinlikle ölmek üzeresiniz anlamina geliyor. AIS çizelgesi söyle: AIS 1 = Minor                  -Yarali    AIS 2 = Moderate           -Baya bi yarali          AIS 3 = Serious               -Durumu ciddi AIS 4 = Severe                 -Durumu çok fena AIS 5 = Critical                -Durumu kritik AIS 6 = Unsurvivable     -Mefta Bir hastanin AIS derecesi bedenin her bölümü için ayri ayri belirlenir. Yani bacaginizda bir AIS 4 derece, gögsünüzde bir AIS 3 ve beyninizde bir AIS 5 derece yaralanmaya maruz kalabilirsiniz. Newman COST çalismasindan kesin yaralanma seviyelerine yol açan yükleme seviyelerini aktardi. 80'lerde kabataslak bir kilavuz olarak, 200 ila 250 G'nin genel olarak AIS 4 derece kafa yaralanmasina (ya da bizim ifadeyle durumu çok fena'ya) 250 ila 300 G'nin AIS 5 dereceye (durumu kritik) ve 300 G'den yüksek herhangi bir rakamin AIS 6'ya (mefta)  tekabül ettigini ifade etti. Newman 200 G'den çok daha siddetli bir çarpmaya maruz kalmanin kötü bir fikir oldugunu düsünen tek bilim adami degil. Gerçekte, arastirmacilar 50 yildir onunla ayni fikirde. "The Wayne State Tolerance Curve" 50 ve 60'larda Köpeklerin beyinlerinin basinçli havayla mahvedildigi, maymunlarin kafalarinin parçalandigi, ölmüs insanlarin kafalarinin parçalanmadan önce ne kadar sert çarpabildiklerini anlamak için düsürüldügü dehsetengiz bir takim deneyler serisi. JARI Human Head Impact Tolerance Curve   80'lerde bir Japon grubu tarafindan maymunlara ve diger denek hayvanlarina yapilan daha da acimasiz, anlatilamaz seyleri yayinladi. Bu iki grup, insan beynine sarsintiya ya da daha ciddi diger beyin yaralanmalarina maruz kalmadan ne kadar G kuvvetinin ne kadar süreyle uygulanabilecegi konusunda anlasiyorlar. Ayrica "The Wayne State Tolerance Curve" Nispeten daha düsük G kuvveti müsamahasina sahip DOT kask standartlarinin yaratiminin lokomotifiydi. Bu iki gruba göre, beyni 200 G'den fazla bir kuvvete iki milisaniyeden fazla bir süre zarfinda maruz birakmak tip uzmanlarinin "kötü" dedigi duruma tekabül eder. Kafadan kafaya fark var tabii ki. Genç ve güçlü insanlar, yasli ve güçsüz insanlardan daha yüksek G kuvvetiyle basedebilir. Bazi dövüsçüler defalarca siddetli darbeler aldiklari halde hiç aci çektiklerine dair -gecenin bir yarisi televizyonda tost makinesi satmaya meyilli olmak haricinde- bir belirti göstermezler. Ama normal biri bu darbelerin tek birine maruz kalirsa yaralanmaya daha yatkindir.  Teorik olarak 200G/2 milisaniyelik bir darbe sizi öldürür mü? Muhtemelen hayir. Caninizi yakar mi? Bu size bagli. Peki sizin alacaginiz darbe bu esigin ne kadar üstünde olabilir? Ama ölümcül beyin yaralanmalari saka degildir. Bes milyon abd'li beyin travmasi -kafaya çok sert darbe- denen dertten muzdarip. Bu, artik kazadan önceki insanlar olmadiklari anlamina geliyor. Beyninizin ne kadar sert bir darbeye maruz kalabilecegi konusunda  önemli olan bir nokta daha var: Ciddi bir kazada muhtemelen olacak diger yaralanmalar ve bu eklenen yaralarin nasil bir durum olusturacagi. Eger baska yaralar da varsa beyin yaralanmasindan ölme ihtimali dramatik derecede artiyor. Ölme ihtimali yaslandikça da artiyor. Bu demektir ki kolay bir AIS 3 kafa travmasi kendi basina atlatilabilecek bir durumken, ciddi bir motosiklet kazasinda olmasi kuvvetle muhtemel baska yaralariniz da varsa, sizi öldürebiliyor. COST çalismasi kaza esnasinda kafasini kaldirima çarpan insanlarla sinirliydi. Bu insanlarin %67'si çesitli kafa yaralanmalarindan, bundan biraz fazlasi bacak yaralanmalarindan ve %57'si gögüs yaralanmalarinda muzdarip. Hatta ISS (injury severity score) skorunuzu kullanarak kendi ihtimalinizi hesaplayabilirsiniz. En agir üç yaranizin AIS skorlarinin karelerini alin, bunlari birbiriyle çarpin, çikan sonuca bastaki ilk skorlari ekleyin, ve bunlari asagidaki iss tablosunda karsilastirin. 75 gibi bir skor öldügünüz anlamina geliyor, üzgünüz.  ISS 70 skoruna sahip insanlarin da çok azi yarini çikarir. Eger 15 ile 44 yaslari arasindaysaniz, ISS 40 skoru yasama sansinizin elli-elli oldugu anlamina gelir. Eger 45 ile 64 yaslari arasindaysaniz elli-elli sansin sInIrI  ISS 29. 65 yasindan yukarisi için bu sinir ISS 20. Benim gibi 45-64 yaslari arasinda olan biri için 29'u geçen bir ISS büyük ihtimalle ölecegim anlamina geliyor. Eger iki tane AIS 3 yaramin oldugunu farzedersem -AIS 3 kafa ve AIS 3 gögüs yarasi- bir de ciddi AIS 4 bacak yarasi, benim ISS skorum... bi bakalim, 3 kere 3 eder 9 çarp ikiyle eder 18, 4 kere 4 eder 16 , 18 arti 16 eder 34. Eyvah, abbas yolcu.  Eger AIS 3 kafa yarasini AIS 2 ye indirirsek, ISS skorum 29 olur. Simdi bi elli-elli yasama sansim var. Bu açikça bas yaralanmalarinin seviyesini mümkün oldugunca düsük tutmanin çok önemli oldugu anlamina geliyor. Cünkü bas yaralanmasinin derecesi kendi basina olsa atlatabileceginiz bir durumken, diger yaralarinizin durumuna göre yalnizca uzun bir hastane dönemi degil ayrica sicak yataginizdan alt kata travma bölümüne transfer edilmek de demek. Department Of Testing (DOT) ABD'nin diger kösesinde kask  "kafes-dövüsü" sahasi DOT standartidir. Hurt raporuna ve daha yeni baska raporlara göre meydana gelen kazalarin %90'nindan fazlasini olusturan "ortalama enerji yüklemesi" ni uygulayan bir kask testi idaresine vekalet eder.  Snell standartinda 300 G olan azami çizgisel hizlanma limiti, Dot standartinda 250 G'dir. Daha yumusak darbeler, daha düsük G toleransi, kisaca daha kibar, daha nazik bir standart. DOT standarti da tipki yasalar gibi, dürüstlük temeline dayanir. Bu da, sudur ki  standartlara uygun olmayan bir kask sattigin takdirde, ancak yakalanirsan ceza alirsin.  Üreticiler kendi testlerini yapmakla, sonra da bunu belgelemekle yükümlüdürler. Bu durum tasarimcilara her kosulda en iyi korumayi saglamasi gerektigini düsündükleri bir kaski tasarlama özgürlügü verir. Soru, bu tasarimcilarin bu özgürlügü kullanirken islerini ne kadar düzgün yaptiklaridir.  DOT, ECE, BSI, SMF  Tipik bir Motosiklet dagitimcisinda bütün bu standartlari karsilayan kasklari bulabilirsiniz. Arai, HJC, Icon, KBC, ScorpionExo, Shoei, Fulmer gibi ABD pazari için Asyada üretilmis full-face kasklar Snell M2000 ya da M2005 sertifikali. Vemar, Shark, Schuberth, vs gibi Avrupali sirketler ECE 22.05 standartini karsiliyor.  Suomy kendi adi altinda, ECE standartini da BSI standartini da karsilayan kasklar üretiyor ama Suomy nin Ducati gibi özel bir takim markalari Snell sertifikasi altinda üretiliyor. Burada satilan bazi AGV modellerinin bazilari Snell bazilari BSI sertifikali. Ve  birkaç Asya yapimi kask sadece-DOT sertifikali. Büyük üreticiler arasinda Z1R (Parts Unlimited'in alt kurulusu) ve Fulmer Helmets, ürün gamlarinin alt kisminda "sadece-dot" sertifikali kasklar satiyor. Bu kasklari ani zamanda Pep Boys'dan Raiders marka adi altinda da satin alabilirsiniz. Kask tasarimi ve performansi üzerine konusabilmek için, önce gerçekte meydana gelen kaza tiplerine bakmaliyiz 1981'de yayinlanan ABD'nin gerçek motosiklet kazalari üzerine ilk ve son ve biricik ciddi çalismasi Hurt Raporu'dur. Calisma, bazi çok zeki, pek muhterem bilim adamlari ve arastirmacilar tarafindan Güney Kaliforniya Üniversitesinde yapildi. Hurt arastirmacilari bazi aydinlatici ve sürpriz sonuçlara ulastilar -simdiye kadar kimsenin cidden tartisamadigi sonuçlara. Ilk olarak, ciddi motosiklet kazalarinin yarisi kadari trafikte bir arac motosikletin önüne çikinca gerçeklesiyor. Tipik olarak bu kazalar çok düsük hizlarda, tipik darbe hizi derecelerinde, 25 mph nin (~40 kms) altinda bütün frenleme ve kayma-kizaklamadan sonra oluyor. Bu ilk olarak Hurt raporunda açiklandi. Ama sonra daha güncel; biri Tayland'da benzer bir çalisma, özellikle digeri Avrupa Birliginde, insanlarin hizli motosikletlere sahip oldugu ve hiz limiti bile olmayan bazi yollarda çok hizli kullanmayi sevdikleri yerde yapilan COST 327 olan iki çalisma tarafindan desteklendi. Carpma hizlari az, ama hasar az degil. Bunlar ciddi hatta siklikla ölümcül çarpmalar. Bu çarpismalarin çogu eve çok yakinken oluyor. Cünkü nereye giderseniz gidin, kendi mahallenizden gidiyor ve kendi mahallenize dönüyorsunuz ve caddede sikisik trafikte ilerlerken  motosiklet kullandiginiz en tehlikeli yerler evinize yakin yerler. Tipik motosiklet kazalarinin sonraki büyük grubunu, çogunlukla haftasonlari, geceleri, daha yüksek hizlarda yapilan kazalar olusturuyor. Genellikle alkol içeriyorlar ve çogu durumda motorcunun yoldan çikmasiyla gerçeklesiyorlar. Bu iki kaza tipi ciddi kazalarin %75 ni olusturuyor. Yani bizim en çok korktugumuz ve kasklarimizi alma asamasinda gözönüne aldigimiz yüksek hizda çarpisma, caddede sportif kullanim sirasindaki kazalar nispeten seyrek. 81 yilinda motorlarin çogu çeyrek mili 11 sn'den az zamanda katedebiliyor ve rahatlikla 140 mph (~225 kms) hiza ulasabiliyor olmasina ragmen, Hurt çalismasinda arastirilan 900 kazanin hiçbiri 100 mph'yi (160 km) geçmemis. Hurt raporunda binde bir görülen hiz 86mph idi (137.6 km). diger bütün kaza hizlari bu rakamin altinda. Autobahn'in memleketinde yapilan COST 327 çalismasi 120 kms'nin üstünde çok çok az kaza içerir. Buradaki büyük ders su: çok hizli gitmenin yalnizca motor hizli diye oldukça fazla kazaya sebep olacagini farzetmek bi hatadir.  Bir baska aydinlatici, kafa karistirici gerçek: Hurt Raporu'na ve benzer içerikli Tayland çalismasina göre, tahmin edilenin aksine, kazanin oldugu hiz ile kafanin- ya da kaskin- sönümlemesi gereken darbenin siddeti arasinda bir korelasyon olmasi zorunlu degil. Yani hizli giderken düsmeniz, kaskinizin daha sert bir darbe almasi anlamina gelmiyor.  Bu nasil olabilir? Cünkü kafa darbelerinin büyük çogunlugu, motorcunun motorundan düstügü ve kafasini düz yola çarptigi  sirada oluyor . Böyle bir kazada en siddetli darbe tipik bir sekilde ilk temas aninda aliniyor, ve çarpma siddeti motorcunun düstügü yükseklikle alakali, ileriye dogru hiziyla degil. Büyük bir "high side" motorcuya fazladan yükseklik verebilir ama bu 8 feet'i (243 cm) pek asmaz. Yüksek hiz kazasi yerde fazlaca sürüklenme içerebilir, ama bu tek basina kaskli bir bas için bir tehdit içermez zira modern full-face kasklar asinmaya karsi koruma konusunda harika is çikariyorlar. Gerçekten, Hurt Raporu, incelenen kazali kasklarin büyük çogunlugunun, ayakta dururken, bir lobut gibi yere düsüp kafanizi vurmaniza esdeger darbeler sönümledigini  gösteriyor. Bakilan kafa darbelerinin %90 küsuru, gerçekten, 7 foot'luk (213 cm) bir düsüse esit ya da daha az miktarda kuvvet içeriyor. %99 u ise 10 foot'luk (300 cm) bir düsüse esit ya da daha az. To Snell? Or Not To Snell? (Bunu anlamli bir sekilde çeviremedim.) Kaza geçirmis kasklari incelerken; Hurt arastirmacilari farkli standart sertifikalarina sahip olsalar dahi kasklarin kazalarda aslinda farkli sekilde performans gösterdiklerine isaret ettiler. Bu Snell sertifikali kasklarin kazalarda ucuz DOT sertifikali kasklardan daha iyi koruma sagladiklari anlamina mi geliyor? Hayir... Gerçek cadde dünyasinda DOT ve benzeri sertifikali kasklar da Snell sertifikali kasklar kadar koruma sagliyor. Ölümcül kazalar hakkinda Hurt Raporu'nda bir önemli kesif daha vardi: Baska yarasi olmadan, yalnizca kafa yaralanmasi sebebiyle ölen bir kaskli motorcu yok. Calismadaki gerçekten sert, kemik kiran, aort patlatan darbelere maruz kalmis olan bazi insanlar, kask giymelerine ragmen ölümcül bas yaralanmalarina ugradilar. Problem su ki onlari bas yaralanmasi olmasa da öldürecek üçer tane yaralari daha vardi.  Baska bir anlatimla, son zamanlardaki kasklarin herhangi birini parçalayacak bir kaza genellikle vücudun geri kalanini da parçalayacaktir. Newman bunu bir çerçeveye oturtuyor: " çogu durumda, kaskin dolgu malzemesinin tamamiyle sikismasi, çok siddetli kazalar harici, geçeklesmeyecektir. Gerçeklesse dahi insan böyle bir durumda yapilabilecek bir sey olup olmadigini merak etmeli. Kaski DOT' tan daha yüksek standarta sahip oldugu için kaç kisinin hayati kurtuldu? Hurt arastirmacilarinin emin olabildikleri kadariyla, hiç. Hurt Rapor'u 25 yil önce yazildi ama, o zamandan bu yana bir çift iz birakan çalisma yapildi. Her ikisi de, bizim okudugumuza göre Hurt Raporu'nun bulgularini destekliyor. COST 327 çalismasi  Finlandiya, Almanya ve Britanta'da 1995-1998yillari arasindaki  253 motosiklet kazasini arastirdi. Arastirmacilar  bunlarin arasindan 20 iyi belgelenmis kazayi seçti, ve tipkisinin aynisi kasklarla, laboratuvar sartlarinda, kasklar ayni hasari görecek sekilde düsüs testleri yaparak, bu darbeleri  tekrarladi. Bu onlarin kazada kaskin ne siddette darbe aldigini bulmasini ve darbe ile sürücü veya yolcunun aldigi yaralar arasindaki iliskiyi kurmasini sagladi. COST 327 sonuçlari, daha sert kask standartlarinin (Snell M2000/M2005 gibi) izin verdigi darbe seviyelerinde bazi çok ciddi ve ölümcül bas yaralarinin ortaya çikabilecegini gösterdi. Ve bu elemanlarin Snell-dereceli kasklarin, daha yumusak ECE standart testini geçemedigi için çok az oldugu Avrupa'daki kazalari arastirdigini hatirlayin. Baska bir deyisle, Etrafta 10 sn'de 224 kms superbike'larin kol gezdigi ülkelerde yapilan son güvenilir çalisma, su anki standartlarin (nispeten daha yumusak kasklar üreten ECE standarti dahi) motorculari siklikla, onlari fena halde yaralayacak ya da öldürecek kuvvetlerin hedefi haline getirdigi sonucunu çikartti. COST çalismasi daha iyi, daha fazla enerji sönümleyen kasklarin motosiklet ölûmlerini %20 azaltacagini tahmin ediyor. Bu, yapilan tahmin dogruysa ve ABD ye uygulansa, yilda 700 kadar amerikalinin hayati kurtulurdu anlamina geliyor. Almanya, Britanya, ve Finlandiya gibi modern, iyi gelismis, superbike zengini ülkelerin ABD den çok farkli oldugunu düsünmek için iyi bir sebebimiz yok. Baslar bas, asfalt da asfalt ve düsen bedenler Amerika'da geçerli olan ayni fizik kanunlarina bagli olarak ameliyat ediliyor. Eger Avrupadaki çogu bas yarasi uzmanina ve kask üreticisine Snell M2000/M2005 standarti hakkindaki fikirlerini sorarsaniz, size genellikle gerçekçi bulmadiklarini, bilimsel verilere degil iddialara dayandigini, kask üreticilerini olmasi gerektiginden daha sert kasklar yapmaya zorladigini söylerler. Eger Snell tarafindan gelistirilmis kasklarin sirket temsilcilerine sorarsaniz, size Snell standarti'nin harika bir sey oldugunu söylerler, ve daha düsük enerfi standartina uygun üretilmis kasklarin -dünyadaki herhangi bir standart olabilir- süpheli oldugunu, ve sizi asiri yüksek siddetli bir mega kazada koruma konusunda Snell sertifikali kasklar kadar iyi olmadigini eklerler. Snell avukatlarinin size söylemeyecegi ise bu ayni üreticiler Avrupa, Japonya ve Britanya'da satmaya gelince, burada sattiklariyla ayni kasklari -Snell sertifikali kasklari-   satmiyorlar. Daha yumusak, Avrupali üreticilerin uyguladigi ECE ya da BSI ile tamamen ayni sartlari tasiyan kasklar satiyorlar. Eger bu iki grubu ayni odada bulur da bu sorulari sorarsaniz, kaskinizi takmanizi öneririz. Az, "çok" olabilir mi? Son 10 ila 15 yildir HJC, Icon, KBC ve Scorpion gibi markalar pazara, Shoei ve Arai markalarinin hakimiyetini kirmak için girdi. Bu yeni markalar piyasaya, bizim kullandigimiz ve her dergide fotgraflarini gördügümüz Shoei ve Arai ile hemen hemen ayni olduklari izlenimi veren, ama daha ucuz olan kasklar sürdüler. Problem su ki daha ucuz fiyatlar, özellikle kask gibi hayat kurtaran bir güvenlik ekipmani söz konusu oldugunda, bir markanin yararina oldugu kadar zararina da olabilir. Alicilarin kafasinda her zaman aldiklari kaskin fiyati fazla degilse korumasinin da fazla olamayacagi fikri olur. Peki ucuz bir marka itibarini artirmak için ne yapar? Snell sertifikasi alir. Snell kasklarinin bas korumasinda daha iyi oldugunu düsünseler de düsünmeseler de -ki bu tartismanin kesilecegi yok- gerçekten çaresizdirler. Eger Snell sertifikasi almazlarsa, ürünlerinin raftaki diger ürünler kadar iyi olmadigi izlenimi verirler. Bu makaleyi yazmak için yaptigim alti aylik tarama esnasinda, bazen samimi bazen fazla dostane olmayan bir ses tonuyla, birçok kask firmasinin temsilcisiyle görüstüm. Bir tanesi Snell mi degil mi ikilemini çok iyi özetledi. Meshur Icon kask ve motor ekipmani firmasinin marka müdürü Phil Davy "Bu pazar için bir kask üretmek istiyorsaniz, Snell sertifikasi almak sizin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve besinci isinizdir. Ondan sonra güvenli bir kask üretmeye baslayabilirsiniz" dedi Davy'nin Icon kasklarinin Snell sertifikali oldugunu not etmek önemli. O aptal biri degil. Kuralin kurali Tamam güncel bir kask testi sözü verdik, ve sözümüzü yerine getirme zamani geldi. ABD'de satilan kask markalarindan, ürün yelpazelerinden iki kaski seçmelerini istedik. Seçilen kasklarin her birinden -medium ya da 714- ayni boyda ikiser tane istedik. Neden ikiser tane? Üreticilerin üretim tekniginin tutarliligina bakabilmemiz için. Neden ayni boyda? Buldugumuz herhangi bir farkin kaskin boyutlarindan ötürü degil, tasarim ve üretim farkliligindan ötürü oldugundan emin olmak için. Ayrica testler sirasinda, gene tutarlilik için ayni boy kafa modeli kullanmak istedik. Degisik kask tasarimlari ve degisik standart türleri hakkinda ögrenebildigimiz kadar fazla sey ögrenebilmekle de ilgileniyorduk. Yani bir üretici hem plastik hem de fiberglas kabuklu kasklar üretiyorsa, ikisinden de birer çift istedik. Icon ve Scorpion fiberglas ve polikarbonat kasklardan ayri ayri gönderdi, tümü Snell/dot-dereceli. AGV bir çift Snell/dot dereceli X-R2 ve bir çift BSI/DOT-dereceli TiTech gönderdi. Suomy ise Spec 1R modelinin BSI dereceli ve ECE-dereceli versiyonlarini gönderdi. Neticede 16 farkli modelde 32 kaski hirpaladik. Gösterilen isbirligine kisa bir bakis size katilmaya karar veren markalarin ve gönderdikleri modellerin özetini verebilir. Epey bir üretici teste katilmamayi seçti: Bell, KBC, OGK, Shoei ve Simpson firmalariyla defalarca temas kurmamiza ragmen kasklari göndermemeyi tercih ettiler. Ayrica Pep Boys'dan 69.95 dolara alinmis bir çift  Full-face Raider kaskini da test ettik. Test parametreleri testten yillarca önce yayinlanan diger testlere benzemeyen bir sekilde, parametreleri testi yapmadan önce ifsa etmedik. Yani esasen hileli kasklar gönderebilme sanslari yoktu. Bize testin tasarimi konusunda yardim edecek ve testi yapacak birine ihtiyacimiz vardi. Biz de David Tom'la anlastik. Hurt Raporunu hatirladiniz mi? Tom, bütün o motosiklet kazalarini arastirmaya giden ve sonra herseyin bir araya getirilmesine yardim eden Güney Kaliforniya Üniversitesi'nin arastirmacilarindan biriydi. Tom GKÜ'de Prof. Harry Hurt'le motosikletçilerin ve diger insanlarin yaralandiklari çok çesitli kazalarin arastirilmasi sirasinda yillarca çalisti. Thom sonradan kendi sirketini ("Collision and Injury Dynamics") kurdu. Test için kendi laboratuvari var ve bu laboratuvarda birçok kask sirketi için tarafsiz ve nesnel kask testleri yapiyor. Mesela DOT standarti sirketlerin kendi testlerini yaptirma (ve bunu belgeleme)  esasina dayanir. Thom, sirketlerin bu test için temasa geçtigi insanlardan biri. Baska bir deyisle, yaptigi isi iyi biliyor. Elimizdeki kasklarin belirli bir standarta uygun olup olmadigiyla ilgilenmedik, çünkü bir kaskin görevi bir standarti karsilamak degil, basinizi korumaktir. Yapabildigimiz en iyi sekilde, istatistiki olarak belirgin bir sIkLIkla meydana gelen darbeleri tekrarlamak üzere kendi testimizi dizayn etme noktasina geldik.  Gerçek motosiklet kazalari kaskin islenmis paslanmaz çelik örse vurmasiyla sonuçlanmaz. Kazalar kaskin eskimis, yamru yumru, yamalarla dolu asfalta çarpmasiyla sonuçlanir. Gayretli Thom, Kaliforniya, El Segundo'da laboratuvarinin önündeki Sheldon caddesinde, yol görevlileri asfalti yamamak için kirma makineleriyle biraz çalisinca  1 feet-karelik bir parçayi kapti. Bu bizim düz zemin darbesi için örsümüz (piyasada dedikleri gibi) olabilirdi.  Her kask için planladigimiz dört darbenin üçü, basitçe ifade etmek gerekirse gerçek motosiklet kazalarinin yüzde yetmisbesinden fazlasinin oldugu gibi -bunu Hurt raporu ilan etti, daha yeni Tayland çalismasinda yüzde 87.4 oranla asfalta ya da omuza çarpmalara rastlandi- bu asfalt parçasi üzerinde gerçeklesecekti. Kasklar düsük bir yüzdeyle de olsa kaldirima çarpmislar, ama bu yerde bir müddet sürüklendikten sonra gerçeklesmis. Bu çogu durumda kasklarin düz bir yüzeye -kaldirimin dikey yüzeyine- çarptigi anlamina geliyor. Her düsüsün enerjisi için DOT ve Snell testlerinin ikisini de kapsayan bir dizi çarpma siddeti seçtik. Kasklarin sol ve ön-sol taraflarini, 2 metre ya da 6.6 feet'lik bir yükseklikten düsüs siddetine tekabül eden, 100 jul'lük bir enerjiyle çarptik. Hurt raporuna göre bu, arastirdiklari kazalarin yüzde 90'lik bölümünü teskil ediyor. Ayrica kasklarin sag-ön tarafina, Snell standartlarindaki en sert çarpmaya esit siddette, 150 jul'lük (10 foot 'luk bir düsüs kadar) bir çarpma da gerçeklestirdik. Yani testi o kadar da kolay tutmadik. Bu DOT standartina göre test edilen medium boy bir kaskin düsüs siddetinden yüzde 66 fazlasina esit, ve Hurt raporunda görülen yüzde 99'uncu kazaya tekabül ediyor -ki caddede bu siddette bir darbenin yüzde 1 ya da daha az gerçeklesiyor oldugu anlamina gelir.-  Kamyon kasalarinin kenarina, otoyola kenarindaki korkuluklara ya da Eyfel Kulesi'ne çarpacak kadar sanssiz iseniz basiniza neler gelecegini görmek için yere dikine yerlestirilmis, korkutucu görünen bir çelik çubuk üzerine çarpmalar da gerçeklestirdik. Bunu 2 metre-100 jul degerinde bir düsük siddette mi yoksa 3 metre-150 jul degerinde yüksek siddette mi yapacagimizi tartistik, bu testin kasklarla oynanan bir oyun olmasini engellemekten çok, test ekipmanini korumak için düsük siddette karar kildik. Eger bir kaskin Eps'si tamamen sikisirsa bütün darbe oldugu gibi kafa formuna ve test ekipmanina aktarilir. Kafaniza olacagi gibi test ekipmani da kirilir. Bütün kasklarin 150 jul'lük bir darbeye dayanacagindan emin degildik ve 100 jul'lük seviyeye indirgedik. Ekipmani kirmak bizi günlerce geriye iterdi, bu riski alacak zaman ve paramiz yoktu.   Neticede çok muhafazakardik. Kasklari tüm bir test sürecinden sonra inceledigimizde 100 jul'lük bir darbenin hiçbir kaskin -süpheli DOT kasklarin bile- Eps'sini tamamen sikistirmaya yaklasmadigini gördük. 150 jul'lük Snell testini yapabilir ve diger darbelerle orantili sonuçlar görebilirdik kanisindayiz. Bütün o zahmetli darbe testinin sonuçlari tastamam bekledigimiz gibiydi, -ama gene de alabildigine sasirtici biçimde.- Kasklar, en yumusak rejimden derecelenmis olandan, DOT standartindan; Snell satandartina, en sertine kadar siralanmisti. Fakat gerçek dünyada, özel üretim kasklar, yumusaktan serte bu siralanmayi gösteriyorlar mi? Baska bir deyisle, basitçe standart etiketine bakarak bir kaskin ne kadar sert olabilecegini tahmin edebilir misiniz? Kesinlikle. Gerçekten, sonuçlarimiz modern kasklarin, dis kabugun insasi, iç kismin yogunlugu ve kalinligi üretim asamasinda çok iyi kontrol edilerek, sasirtici bir titizlikle yapildigini gösteriyor. Baska bir deyisle ciddi bir kask tasarimi yapan herkes istedigini nasil elde edecegini kesinlikle biliyor görünüyor. Tek degisken ne istediklerine dair verdikleri karar. Ve bu karar büyük ölçüde kask tasarimcilarinin kendi dehalari degil, standartlar tarafindan belirleniyor.   Test ettigimiz bütün kasklar sahip olduklari standartlarin beklentilerine uygun, ve hatta bunlari asar görünen performans gösterdiler. sadece-DOT kasklar yüksek enerjili darbelerde, DOT standartini almalari için, ve Snell kasklari düsük enerjili darbeleri sönümleyebilmekte DOT ya da Snell testi için gerekenden daha iyiydiler. Yani kask seçimi, en azindan güvenlik açisindan- bir düsük ya da yüksek kalite sorunu degil, sizin sertlik derecesi seçiminiz, bu seçime uygun kask standartina sahip bir kask bulmaniz, ancak ondan sonra  ölçüleri, konforu, havalandirmasi, desenleri, yarisçi imzalari gibi ince isler hakkinda endiselenmeniz sorunudur.  Sert Ne Kadar Serttir? Testlerimizin hiçbirinde, bir tek kaskin bile iç kismi tamamen sIkIsmaya yaklasmadi. Ve tamami, ürkütücü köse darbesi dahil düsük enerjili darbeleri zorlanmadan önledi. Gerçekte, çogu durumda sivri köse darbesindeki en yüksek G degerleri, ayni kaskla ayni enerji degerindeki düz yüzey darbesinde görülenden daha alçakti. Neden böyleydi? Cünkü köse darbesi darbe esnasinda kaskin kabugunu daha önce esnetiyor ve/veya katmanlarina ayiriyor, içerideki EPS'nin isini yapmaya daha önce baslamasini sagliyor. 3 metre, 150 jul'lük düsüs testindeki yüksek enerjili darbede -bir Snell kaskinin, tahminen, karsi koyabilmesi için tasarlandigi darbe gibi- aradaki farklar daha da belli olmaya basladi. Büyük düsüs testindeki en sert kasklar, Arai GT'ler, kafa modelimize ortalama 243 G bindirdiler. En yumusak kasklar, Z1R ZRP-1'ler saksiya ortalama 176 G'yle vurdular. Bu; sert, fiberglas, Snell sertifikali kasklara, Arai'lere karsi; daha yumusak, polikarbonat kabuklu, sadece-DOT sertifikali kasklarin, Z1R'in klasik bir mukayesesidir. Tamam, simdi gelin kafalarimizi minimum G kuvvetine maruz birakmak istedigimiz konusunda anlasalim. Bu durumda etkileyici, pahali fiberglas/kevlar kasklari mi yoksa su daha ucuz, plastik kabuklu kasklari mi seçmeliyiz? Geleneksel kask piyasasi bilgeligi der ki, fiberglas kasklar enerjiyi sönümlemede bir sekilde plastikten daha iyidir. Carpmanin enerjisi kaski katmanlarina ayirirken enerji bir miktar sönümlenir. Ve daha sert bir kabuk, tasarimcinin iç kisimda enerjiyi daha iyi sönümleyebilecek daha yumusak köpük kullanmasina olanak tanir. Bizim elde ettigimiz sonuçlar tam tersini gösterdi. Plastik kabuklu kasklar fiberglastan daha iyi performans gösterdi. Büyük, 3 metrelik vurusta - birisinin plastik kabugun farzedilen zayifligini gösterecegini bekleyebilecegi yüksek siddetli vurusta-  Plastik kasklar, tahminen ayni mühendisler tarafindan ayni standartlara uymasi için tasarlanan ve ayni fabrikada ayni insanlar tarafindan üretilen fiberglas kardesleriyle kiyaslaninca ortalama 20G daha az enerji ilettiler.  Neden böyle? Tahmin ediyoruz -ki bu iyi bir tahmin- içerideki EPS tabakasi enerjiyi sönümleme konusunda kabuktan daha iyi. Polikarbonat kabuklar kirilmak ya da katmanlarina ayrilmak yerine esniyorlar, ve bu esneme, problem olmayi birakin, aslinda EPS'nin kafaya daha az enerji aktarirken, sönümleme isini çok daha iyi yapabilmesine imkan taniyor. Icon ve Scorpion'dan gelen polikarbonat kasklarin Snell 2000 standartina sahip oldugunu hatirlayin. Yani asiri yüksek enerji derecelerinde test edilmislerdi. Ve Snell vakfinin yöneticisi Ed Becker'in "Daha ucuz olan Snell sertifikali kasklar -plastik kabuklular- kafanizi korumada daha pahali olan Snell sertifikali kasklar kadar iyi. Yani darbe enerjisinin üst sinirindaki performanslarina biz Snell vakfi kefil oluruz. Ve testimize göre, extreme iki vurus testi hariç, aslinda süperler." dedigi kaydedildi. Isimsiz Devlet Memurlari Için Bir Gol Bizim DOT kasklari plastik kabukluydu ve hiçbiri 100 dolardan pahali degildi. Nasildilar? Ortaligi mahvettiler. Gözönüne alinmasi gereken bir kafa darbesi masalinda, Z1R'nin sadece-DOT kasklari, kafa modeline testteki bütün diger kasklardan daha az ortalama G kuvveti aktardi.  Ve 150 jul'lük darbede de üstündüler - medium boy bir kaskin herhangi bir DOT testinde geçmesi gerekenden %66 daha sert bir darbe- Z1R ZRP bizi devamli hayrete düsürdü. O kadar testten sonra dis kabugu esasen yara almamis görünüyordu: Bizim inatçi gayretimizle kaldirima vurulan yerlerdeki yol kiri, mola esnasinda seleden düsmüs bir kaskta görmeyi bekleyecegimizden daha kötü görünmüyordu.   ZRP 1'leri parçalarina ayirdigimizda, darbe bölgelerindeki EPS  tipki beklendigi gibi, diger bütün kasklarda oldugu gibi, çatlamis ve sIkIsmIstI. Ama tamamiyla sIkIsmanin yakinindan bile geçmemisti, hala 1 inch den biraz fazla enerji sönümleyici köpük kalmisti. Ve plastik kabuk disaridan oldugu kadar içeriden de, korkunç kenar darbesi ve 3 metrelik çarpma alan yer dahi, tamamiyla hasarsiz görünüyordu. Bu bize bir kaskin siddetli bir darbe alip almadigini disindan bakarak anlamanin ne kadar zor oldugunu ve neden asla kullanilmis bir kask almamaniz gerektigi gösteriyor. En Sert Vuruslar Yani en yumusak DOT kasklari, testimizden yedekte bir miktar daha korumayla geçtiler. Ama altta yatan bir süphe var: Gördügümüz her seye ragmen, acaip büyük, canavar bir darbede ne yaparlardi? Biz de onlari öldürmeye karar verdik. Z1R'leri bir son bir kere daha teste koyduk. Yalnizca 10 foot/150 jul'lük Snell testine degil, rayin ta tepesine kadar: 3.9 metre ya da 13 feet. Bu 185 jul'lük enerji ve saniyede 8.5 metrelik düsüstü. Bu mevcut olan herhangi bir standart testi darbesinden daha yüksek ve daha siddetli. Ve -tesadüfen degil- cost 327 de tavsiye edilen, son zamanlarda ECE 22-05 standartinda yeralmasi muhtemel yükseklik ve enerji. Bir vurus yere, bir vurus da çelik örse -cost teklifinde dile getirilen ayni vuruslar- Kasklarin arkasini tam merkezden vurduk, çünkü burasi daha önce vurmadigimiz tek yerdi. Bu son test digerleriyle dogrudan kiyaslanabilir bir test degil. Fakat pahali olmayan bir kaskin ne kadar dayanikli -ve koruyucu- olabilecegini tereddütsüz bir sekilde gösterdi. Canavar darbelerin en yüksek G'leri; örs darbesi için 208, düz zemin darbesi için 209. Bu; Snell dereceli, düz örse 7 foot'luk bir düsüs testinden geçmis kasklarin bir çogundan yalnizca bir kaç G fazlasi demektir. Ve bu mega-vuruslardan sonra bile EPS katmani bitmenin yakinlarinda bile degildi. ZRP-1'ler, havalandirmalari o kadar iyi olmasa bile, sessiz, çok konforlu ve iyi isçilige sahipler. Ayni zamanda hafifler: Bizim ZRP-1'ler, testteki en hafif kasktan, Arai GT'lerden yalnizca bir ons kadar daha agirdi. Bu mükemmel darbe sönümlemenin, konforun, hafifligin, ve dayanikli isçiligin fiyati ne? Tek renk bir ZRP-1'in satis fiyati 79.95 dolar. Testteki en ucuz kasklar, 69.95 dolarlik Pep Boys Rider'lar da standart darbelerin hepsinde iyiydiler. Ama bunlari tavsiye etmeyiz çünkü çene kisimlarinda yumusak, elastik, siddetli bir darbenin enerjisini sönümlemede ihtiyacinizi karsilamayan cinsten bir köpük var. Bizim tavsiyemiz, 10 dolar farki verin ve kendinize bir Z1R ZRP-1 alin. Bir iki sey düsünmemizi saglayan diger bir kask Schuberth S-1. Schubert , Dot standartindan ihmal edilebilir miktar yüksek darbe enerjilerini zorunlu kilan ECE 22-05 standartina sahip. Z1R ZRP-1 ve Fulmer AFD4 gibi; kabugun içerisinde daha kalin ve tahminen daha yumusak EPS için fazladan yer olan,  nispeten daha büyük boyutlara sahip. Ve tipki sadece-DOT üyeler gibi,  enerjiyi bir gemicinin Schlitz içtigi gibi emiyor. Kendinizi mükemmel enerji yönetimi için 79.95 dolar vermeye ikna edemiyorsaniz, 640 ila 700 dolar arsinda satilan Schubert'le çok daha rahat hissedeceksiniz. Parçalarina ayirdigimiz diger kasklar tek parça ya da iki parça EPS katmani kullanmislardi. Diger yandan S-1 ön, arka ve kulak bölgeleri merkez köpük bereye yapistirilmis bes parça katman kullaniyor. ZR1'in tek parçayla yaptigi is için birakin Almanlar bes parça kullansin. Bir kac Avrupali kask -Vemar, Shark, ve Suomy- bizim Asyali kasklarda görmeye alisik olmadigimiz degisik bir EPS türü kullaniyor. Bu Avrupali üyeler; belirli bir sertlige sahip olan yekpare katman yerine, içinde kabugun içinde hava akimi yaratan ve montaji yumusatan kanallar olan daha sert, daha kati köpük kullaniyorlar. Sonuç, gerekli dis kabugun içine tikilmis, havaladirmasi çok iyi olan bisiklet kaski. Ece dereceli Vemar'lar ile Shark'lar,  ECE ve BSI dereceli Suomy'ler darbe iskence tezgahinda tipik Snell kasklarinda gördügümüzden daha düsük G aktarmasiyla, genelde iyi performans gösterdiler. Insan Irki/Yarisi  (race) "Ama ben bir yarisçiyim" diye akil yürüttügünüzü duyabiliyoruz. "Gerçekten, çok hizli gidiyorum, aslinda, yigitligimi ve hizliligimi korumak için çok özel, yüksek energi kaskina ihtiyacim var."  Hayir yok, der Rossi. Eger kazada düz yola inecekseniz -nereyse her zaman indiginiz gibi- daha yumusak DOT ya da ECE kaskini takabilirsiniz, çünkü daha yumusak kasklar düz yüzeylerde büyük- ama gerçekten büyük- darbeleri sönümlemekte çok iyi is çikariyorlar.  Bir canavar vurus -diyelim ki araba tamponuna- canlandirmasi olan, çelik portakala ayni noktadan iki çok sert vurus içeren Snell standartindan sag çikan bir kaski almanin en önemli tarafini hatirlayin. Son zamanlarda Laguna Seca'da bulundunuz mu? Etrafta hiç araba tamponu ya da çelik portakal yok. Yarisçilar kamyon kasalarina, agaç korkuluklarina, su oluklarina ya da Watts Kuleleri'ne çarpmazlar. Onlar düserler, bazen takla atarlar ve neredeyse her zaman piste çakilirlar. Ya da belki bir hava yastigina, kum engeline, saman balyasina. Diger bir deyisle yaris pisti bulacaginiz en iyi kontrollerden geçirilmis, en iyi mühendislikle yapilmis, en yumusak, en düz sartlari içerir. Yarisçilarin düz zemine çarpma olasiligi cadde motorcularina nazaran daha fazladir, ve cadde motorculari %90 oraninda düz zemine düserler. AMA (Amerika Motosiklet Federasyon'u) Daytona'da bir superbike'la saatte 200 mille gitmek için, DOT, ECE 22-05, BSI 6658 a tipi ya da Snell M2000 dereceli kasklari onayliyor. Dünyanin her tarafinda motoGP yarislarini tasdikleyen FIM, DOT hariç bu yukaridakilerin hepsini kabul ediyor. Eger DOT kasklari ECE kasklariyla kiyaslanabiliyorsa neden DOT kabul edilmiyor? Cünkü DOT bir Amerikan Enstitüsü, üreticilerin kasklarinin testi geçtiklerine dair sözleri harici kendi test yapmiyor ve FIM pek Amerikan tarzi degil.  Evet, ebat önemlidir Snell ve BSI standartlari hakkinda, testimizde özellikle belirtmemis olsak dahi, ifade etmemiz gereken bir konu daha var. Snell ve BSI, darbe testine sokulan her kaskta, kaskin ölçüleri ne olursa olsun ayni agirlikta kafa modeli kullaniyor. XS bir kaskin XXL bir kaskla ayni darbelere karsi koymasi bekleniyor. DOT ve ECE standartlari, küçük bir kafanin büyük bir kafadan daha hafif olmasi gibi akilci bir sebeble, darbe siddetini degisik agirlikta kafa formlari kullanarak degistiriyor. Baska bir deyisle ABD ve Avrupa devletlerinin bakis açisina göre; kask üreticileri kasklarinin sertligini, herkesin kafasini esit bir sekilde korumak için kullanicilarin kafa ölçülerine göre ayarlamalari gerekiyor. Bu sizin için ne anlama geliyor? Nispeten agir bir kafaniz varsa Snell kaskiyla DOT ya da ECE kaski arasindaki sertlik farki nispeten az olacaktir. Öte yandan hafif bir kafasi olan bir erkek, kadin ya da çocuksaniz, Snell ve DOT ya da ECE kasklari arasindaki fark nispeten fazla olacaktir.  Yani bütün bunlari okuduktan sonra Snell kasklarinin sizin için çok sert oldugu süphesindeyseniz bay XXL, karinizin veya çocugunuzun XS kafasini Snell veya BSI kaskina sokma konusunda daha da süpheci olmalisiniz. Snell vakfinin bu konudaki savunmasi büyük bir kafanin küçük bir kafadan daha agir olduguna dair bir kanit olmadigi seklinde. Hmmm, bir kafa basit olarak içi suyla dolu ince bir kemik degil mi? Daha çok kemik ve su daha az kemik ve sudan daha agir olmaz mi?  Ve böyle düsünen yalnizca biz degiliz, Thom bey de bir çalismasinda agirligin, kafa büyüdükçe arttigi sonucuna vardi. O bu çalismasinda, küçük bir kafanin daha hafif olduguna ve bu durumda küçük kasklarin daha yumusak olmasi gerektigine dair iyi kanitlar buldu. Thom’un Snell Vakfi’nin iddiasina karsi söyledigi gibi: Onlarin gerçeklerle alakasi yok. Inceledigimiz bütün kasklar çok iyi Bu konudaki iyi haber: Kasklar  –bütün kasklar-  daha iyiye gidiyor. En son yaptigimiz darbe testi 1991 yilinin kasim sayisindaydi.  Bu kez 91 de yaptigimiz testteki darbelerin bazilarini aynen uyguladik. 7 foot luk ve 10 footluk düz zemin düsüsü. Yani sonuçlar, en azindan bu testler için oldukça karsilastirilabilir nitelikte.  91 yilinda DOT kasklar da Snell-DOT kasklar da 7 foot’luk düsüste 250 G’ye 10 foot’luk düsüslerde ise siklikla 300 G’ye ulasmislardi. Uffff ! Yeni elde ettigimiz sonuçlarda 10 foot’luk düsüste 250 G’ye ulasan kask olmadi ve büyük çogunlugu 7 foot’luk düsüste 200 G’nin altinda kaldi. Yani bu günkü 10 foot’luk  -%1 ihtimalli çarpma- düsüsün enerji seviyesi, 1991’deki 7 foot’luk düsüsle ayni. Bu gittikçe daha fazla insanin gittikçe daha iyi korundugu anlamina geliyor. Ayni zamanda bu, yaptigimiz testlerdeki darbelerin %90’indan fazlasinda motorcunun AIS 3 ten yüksek bir yaralanmaya ugramayacagi anlamina geliyor. Kasklar daha iyiye gidiyor, ve bazi en ucuz kasklar gerçekten sasilacak kadr iyi koruma sagliyor. Ama kaslar ne kadar iyiye gidebilir? Bizden ayrilmayin, bu konuyu  çok yakinda arastiracagiz. Yukarida okudugunuz bu rapor yayinlandiktan sonra büyük ses getirdi. Tabi bu seslerin arasinda Snell'in sesi olmamasi mümkün degildi. Snell bu rapora bir cevap yayinladi. Simdi bu cevaba bir göz atalim. ****************************** Snell’in yaniti Açik bir mektup Mayis 12, 2005 Snell Vakfi’ndan, motorcu camiasina Motorcyclist’in  haziran sayisinda  ‘Blowing the Lid Off” makalesi olarak yayinlanan kask mukayesesini  aylardir beklemekteydim. Bu mukayesenin aynisi daha önce, vakiftaki ikinci yilim sirasinda,1991’de, simdikinde yeralan insanlarin bazilarinin istirakiyle “Braking Some Eggs” adiyla yayinlanan makalede yapildi. Bu daha önceki makale de heyecan uyandirdi. Bazi insanlara iyi olan kasklarinin kötü oldugunu söylediler. Cok sükür ki insanlarin neredeyse hiçbiri paniklemedi, ve gerçekler, yumurta kiranlarin hatali oldunu kanitladi. Simdi aynisini yine yaptilar. Kalabalik bir meydanda birilerinin ‘saldirin” diye bagirdigini duydugumda, panikle ortadan kaybolmayacagim, kimin bagirdigini merak etmeden önce etrafi koklama egilimindeyim. Size, bu kez duman kokusu almadigimi söylemek zorundayim. En kötü ihtimalle yanlis yumurtayi kirdiklarini ya da yanlis kutuyu açtiklarini söylemekten mutluluk duyuyorum. Her halükarda, koku çabucak dagilacak ve hepimiz makaleye geri dönebilecegiz. Makalenin en önemli ögesi kask mukayesesinin kendisi. Mukayeselerini düz zemin darbesi performansina dayadilar, ve en alçak noktadan düsüs ivmesine baktilar. Yazarlar, düz zemin darbelerinin en sIk rastlanan darbeler oldugunu, ve daha az G kuvvetinin daha az beyin yaralanmasi demek oldugunu savunuyorlar. Düz zemin darbesi performansi önemli, ona süphe yok, ama sadece düz zemin darbesine bakmak, debdebeli bir gösteriyi anahtar deliginden izlemeye benziyor. Makale, darbelerin %75’inden fazlasinin düz zeminde gerçeklesecegini söylüyor, ama bu gene de hatirisayilir miktarda darbenin baska tipte, daha tehditkar yüzeylerde gerçeklesecegi anlamina geliyor. Makalede kastedilen Avrupali COST 327 raporu daha da ileri gidiyor. Rapor bu rakamin %25’den çok daha fazla, tehlikesinin de düz zemin darbesine nazaran çok daha yüksek olacagi sonucuna variyor. Darbe arastirmalari asagidaki darbe yüzeylerini tanimlamis: “En sIk tekrarlanan, yuvarlak cisim darbesi %79 ve yaralanma siddeti dengeli bir dagilim gösteriyor. Kaldirimtasi gibi sivri cisim darbeleri %4’le en az rastlanan darbeler ama bunlar en feci –AIS 5- yaralanmalara sebep oluyorlar. Düz cisimlerin orani %9 ama bunlar yaralanmaya sebep olma ihtimali en düsük darbeler.” Akabinde sunu iddia ediyorum: Asfalt vurus testi en iyi durumda, eksik. Düz zemin darbeleri, kimseye koruma performansiyla ilgili bilmeleri gereken herseyi söylemeyecektir. Bunlar hikayenin tümü degil ve, eger Avrupalilarin verileri iyiyse –ki bundan süphe duymak için bir sebebim yok- en az önem verilecek darbeler düz zemin darbeleri olabilir. Fakat hala bir zayif nokta daha var, “daha az G = daha az risk” beyani en hafif tabiriyle bir yanlis yönlendirme. Tüm standartlar, Snell M2000 ve M2005 dahil bir yaralanma esigi oldugunu, G esigi asilmadikça, ciddi bir yaralanmanin olmayacagini farzeder. Dogal olarak iddia edebiliriz ki, bu G esigini asmayan herhangi bir G yüklemesi, ayni esigi asmayan bir diger G yüklemesinden daha iyi ya da daha kötü degildir. Eger bu esigin altindaki bir G yüklemesi güvenliyse, 40 G’ asagidaki bir diger yükleme daha güvenlidir.  Bu esik hakkindaki zorluk ise kimsenin esigin kesin olarak hangi sinirda oldugunu belirtmemesi, ama nerde olmadigindan emin olmasidir. 1950’lerde BSI kask testi kuvvet çizelgesine bagliydi ve su anki sartlarla takribi 450 G’ye esdeger bir test ölçüsüne dayaniyordu. 1959’daki ilk Snell standarti, kafa formunun daha agir olmasi sebebiyle bugün 435 G’ye esdeger olan 400 G’lik bir ölçüt koymustu. 1960’larda Vakif bu G ölçüsünü azaltmaya basladi. Snell sertifikali kasklar artik sadece genç ve dayanikli otomobil yarisçilari için degildi. Amerikan halki motosiklet kullanmaya baslamisti ve bazilari dört teker üstündeki herhangi biri kadar dayanikliydi ama, birçoklari koruma seviyesinin artirilmasina ihtiyaç duyuyordu. Motosiklet camiasinda bazi süpheler uyanmaya baslamisti. Snell standartlari ve kasklari ilk olarak iyi düzenlenmis yarislar için gelistirilmisti. Kimse, caddelerin bundan daha azina ihtiyaç duyacagini düsünmüyordu. Eger kasklar, sanayinin becerebilecegi kadar koruma saglamiyor olsaydi, eminim Snell daha fazlasini isterdi. 1998’de Vakfin esigi, Ingilterede 1950’lerde belirlenen esikten söyle %33 kadar daha düsük bir seviyeye, 300 G’ye çekildi. Neden? Cünkü kasklar bugün neredeyse herkese yönelik olmasina ragmen, 50’lerde askerlerin ve saglikli genç erkeklerin ihtiyaçlari temel aliniyordu.  Son elli yil süresince kafa yaralanmasi bilimindeki The Wayne State Curve ve tüm diger ilerlemelere gelince: çogu yetenekli, ve adanmis bilim adamlari ama, bugüne degin, kadavra kafatasina vurulan bir çekicin ve beyinleri hava basincina maruz birakilmis deney hayvanlarinin, kask içeren bir darbe hakkinda bir fikir verebileceginden hiçbiri o kadar emin olmadi. Biz hala kask parametrelerini kafa yaralanmasi hasarlariyla iliskilendirecek hamleyi bekliyoruz. Su anda kaskli darbeler için gelistirilmis kullanilmaya en hazir bilgiler kaza arastirmalarindan geliyor. Bu buluntular, su anki test kriterlerinin geçerli oldugunu iddia ediyor. Eger öyle olmasaydi, COST 327 düz zemin darbesini “yaralanmaya yol açma olasiligi en düsük” olarak mütalaa etmezdi. Gerçek su ki, bütün büyük kask çarpma standartlari makaledekilerden daha yüksek G rakamlari telaffuz ediyorlar. Bu; Snell, BSI, 6658, ve FIA 8860 –FIA tarafindan2004 de konulmus “The Advaced Helmet Specification”-  için 300’dür. Ece 22-05 için ise 275 ve DOT için tami tamina 400 Evet, evet, 250 dediklerini biliyorum, onlar çok sey söylediler. Yürüttükleri akil DOT’un zamanlama süresi kriterinin fiilen standarttaki 400 yerine 250 G olarak yeni bir G limiti belirledigi yönünde. Bu düz çarpma testi için dogru bile olabilir, fakat DOT ayni zamanda yariküresel külçelere darbeyi de istiyor, bunu makalede de söylüyorlar, ama size söylemedikleri, yariküresel külçe için fiili G esiginin 400 G oldugu. Ve COST 327’ ye göre bu, kaldirimtasi  gibi sivri yüzeylere karsi ciddi kasklarin kendini kanitlamasi için… Neticede, bütün mukayeselerinde eksik testleri temel aliyorlar ve bütün kararlarini yersiz karsilastirmalar üzerine insa ediyorlar gibi görünüyor. Bu makaleyi okumadan önce kaskindan memnun olan birine, simdi farkli düsünmesi için geçerli bir sebep verilmis degil. Alisilmis sekliyle, simdi bu noktada mezari doldurup bir iki ilahi okuyup dagilmamiz lazim. Ama benim birkaç kazigim daha var, ve ölümsüzlerle ugrastigimizi düsünüyorum, sarimsaklarinizi hazir tutun çünkü tekrar giriyorum. Makale ayrica Snell’in siddetli darbe testini sorguluyor. Bir motorcunun bu çesit bir darbe aldiginda nasilsa öleceginden bahsediliyor. Makalenin niyeti, bu darbe yönetimini yumusak kasklardan uzaklastirmak. Evet bu bir seçim, ikisine birden sahip olamayiz, kalinligi sabit bir katmanda dolgu yumusadikça, enerji yönetimi de yumusar. biz bir süre tam olarak, kabul edilebilir kalinlik sinirindaydik. Hernasilsa, makelenin aksine, COST 327 raporu yüksek enerji yönetiminin hatirisayilir bir kazanç saglayacagini iddia ederken, yumusak dolgularin, agir ya da ölümcül yaralanma vakalarini azaltma konusunda herhangi bir kazanç sagladigina dair gerçek bir itimat yok. “Kafa darbesi enerjisi darbe hiziyla orantili. Bu da, güçlendirilmis kaskin, yaralanma derecesini uygun miktarda azaltmanin gelistirilmesi için neye ihtiyaci duyduguna isaret ediyor. Enerji sönümleme konusundaki özelliklerin %30 yükseltilmesinin AIS 5/6 yaralanmalarinin %50’sini AIS 2-4 seviyesine çekecegi hesaplandi ve öngörüldü”  Ayni fikirde olan baskalari da var. TRL, COST 327 çalismasina katilan sirketlerden biri, Formula 1’in denetleme organi FIA’ya kask tavsiyelerinde bulundugunda, önerileri FIA 8860’la –the Advanced Helmet Specification- neticelendi.  Bu bu test, en sert Snell standartlarindan hatirisayilir miktarda daha siddetli darbe yönetimi talep ediyor. Snell test sonuçlari hakkindaki bir çalisma, yariküresel külçeye çift vurus testinin, ortalama 185 jul’lük tek darbeye esdeger oldugunu gösterdi. FIA 8860 testleri ayni yariküre külçeye 225 jul’lük tek darbe uyguluyor.  Bu artirilmis darbe yönetiminin degerli olabilecegini tasavvur edebilmek için çok fazla hayalgücü gerekmiyor. Hizli giden bir motorcu motorundan düsünce, düzgün asfalta 8 foot’luk ya da daha az bir vurus yapacak kadar sansli olsa dahi, vücudu halen yolda evvelki hizda sürükleniyor olacak. Deriler, kumaslar, ve insan cildi iyi bir lastik takimi kadar iyi frenleme yapmanin fiilen yanina bile yaklasamayacagina göre, bu motorcu muhtemelen hatirisayilir bir mesafe boyunca kayacak, ve önüne çikacak her engel hatirisayilir bir kafa darbesi tehlikesi sunacak. Bu motorcunun kaski, ilk darbede korumaktan çok daha iyisini yapmak zorunda kalabilir. Ünlü bir film yildizi birkaç yil önce kaza yapti ve en ciddi bas yaralanmasini, sürüklendikten sonra bir çikintiya çarparak almisti. Daha kötü de olabilirdi. sIklIkla bir motorcu, asfalta düstügündeki hizi nedeniyle kontrollü bir kayma saglayamayacaktir. Pozisyonundaki en ufak bir bozulmayla birlikte yuvarlanmaya baslayacak, durumunu daha ciddiye sokan darbeler alacaktir. Kaskin bir dizi darbeyi basariyla savusturmasi gerekebilir. Motorcunun motorundan düstükten sonra daha kötü bir yüzeye çarpmasi durumunda, örnegin bir kamyonun tam önüne dogru bir dönüs yapmasi halinde alacagi darbe, herhangi bir 8 foot’luk düsüsten oldukça fazla olacaktir. Makale ayrica Snell’in çift vurus testini sorguluyor. Snell, kasklarin ayni noktaya 150 jul’lük (yaklasik saniyede 7.75 metre) darbeyi takip eden 110 jul’lük (yaklasik saniyede 6.6 metre) darbeyle test edilmesini sart kosuyor. Snell standarti, tipki DOT ve BSI gibi düz yüzeye ve külceye olmak üzere iki farkli yüzeye vurus yapiyor. Bir kaskin kazada nasil birden fazla darbeye maruz kalabilecegini zaten açikladim. Ve, en azindan birkaçi ayni noktaya denk gelmis olan, birçok siddetli darbe almis kask gördüm. Fakat iki vurus testini hakli çikartan en azindan bir  tane daha mazeret var. 1959’da Dr. George Snively ilk Snell standartlarini gelistirirken, tercih edilen test araci savurma teçhizatiydi. Bu araç daha önce kullanilan herhangi bir aracin daha gelismisiydi, ama orta seviye bir vurus için dahi yüksek bir tavana ihtiyaç duyuluyordu. Snively’nin kasklari uygun biçimde zorlamasi için yegane makul çözüm çift vurus testiydi. 60’larin ortalarina dogru Snively, bugün de Snell, BSI 6688 ve DOT tarafindan kullanilan kilavuzlu düsüs ekipmanina geçti, ama bu arada testin siddetini de artirdi. Hala çift vurusa ihtiyaç duyuyordu. Fakat motorcyclist’in makalesi daha da ileri gitti. Snell standartlarini yalanci çikarmaktan tatmin olmayan makale, kurnazca sahtekarlik imasinda bulunuyor. Kaynaklarindan birinin, Snell sertifikasinin bir pazarlama hilesi haline geldigini söyledigini ifade ediyorlar, ve motorcularin kask basina 100 dolar kaziklandiklarini iddia ediyorlar. Saçma, biz tarihte pazar idraki en yüksek ülkede yasiyoruz. Ben dedemin dedesinin hayal edebileceginden çok daha fazla kurnaz kampanyalar ve iftiralari tekrar tekrar görerek büyüdüm. Bir pazarlama hilesinin ömrünün üç-bes ayi geçmedigi bugünlerde Snell 50. yildönümüne yaklasiyor. Abe Lincoln kesinlikle hakliydi, kimse herkesi bu kadar uzun süre kandiramaz. Bir Snell elemani olarak çoktan içerlemeseydim bile, bir Amerikali olarak içerlerdim. Biz düzenbaz degiliz ve belgeledigimiz kasklar da hileli degil. Snell sertifikali kasklar çesitli ücret gamlarinda bulunur, en ucuzlari Harry Hurts’ün kelepir mallarindan çok da pahali degildir. Tabi ki üretim maliyetleri fazladir. Snell testleri ve çikartmalari fazladan bir dolar kadar masraf çikarabilir, ama asil maliyet üretim asamasinda, Snell programini basarabilmek için gerekli kalite kontrol ölçümlerine gider. Ama eger kasklarini takacaksam, firmalarin hiçbir kosulda bu bölümü hafife almalarini istemem.  Ve herkes en ucuz mallarin oldugu yerden alisveris yapmak istemiyor, buna mecbur da degiller. Iyi kasklarin koruyucu özelliklerinden fazlasi var. Hediye olarak rahatlik, kafa sekline uygunluk ve güzel görünüm dileyen motorcular, daha yüksek raflara yönelmek zorundalar. Fakat burada da paralarinin gerçekten karsiligini aliyorlar. Kimse çirkin ve rahatsiz bir kaski fazla kullanmayacaktir, kullansa bile bu çok uzun sürmez ve kullanilmayan bir kask ne kadar ucuz olsa da kelepir degildir. Snell rahatlik, uygun ölçü, ve stil konusunda gerçek bir yardimda bulunamaz. Bunlari motorcular bize, bizim onlara söyleyebilecegimizden çok daha iyi anlatirlar. Fakat ben uygun ölçü konusunda küçük bir tavsiyede bulunacagim. Ucuz kask tipleri bütün kafa ölçülerini karsilamak için ikiden fazla kalip kullanmazlar hatta bazilari tek kalip kullanir. M ölçüsü kullanan bir motorcu neticede, uygun ölçüye getirmek için içi kalin doldurulmus bir XL kaska sahip olur. Ama üst raflarda, bir kask modeli, uygun ölçüleri karsilamak için dört yada bes farkli kalip kullanir. En az bir üretici de degisik kafa yapilari için degisik model kaliplar kullanir. Sonuçta neredeyse herkes kendine uygun ölçülerde bir kask bulabilir. Anlasilmasi gereken su ki daha fazla kalip daha kisa üretim araligi ve daha fazla üretim maliyeti demek. Iyi olan taraf, ödediginiz paranin kaskta olmasi. Ücret, üretim maliyetlerini yansitiyor. Kimse sadece bir Snell çikartmasi için fazladan $30, $40, $60 ya da $100 dolar ödemiyor. Snell sertifikali üreticiler arasinda, bunu yapabilmek için fazla sert bir rekabet var. Motorcular Snell standartlarinda talep edilen koruma standartlarini ve diledikleri rahatligi, uygun ölçüleri, ekonomik sistemimizin sagladigi en iyi fiyata aliyorlar. Motorcyclist’teki yazar gibi ben de konuya biraz mizahi yaklasmaya gayret ettim. Ama denememe ragmen, endiseli motorculardan, onlari yanlis mi yönlendirdigimize ve kasklarinin iyi olup olmadigina dair sorularla dolu postalar aliyordum. Umarim ki hepiniz burada yazilanlarin önemsiz ve uygunsuz olup olmadigina bakacak; ve Snell standartlarinin ve Snell belgeli kasklarin kafa darbesi korumasi konusunda burada, Snell Vakfinda saglayabilecegi en iyi çözümleri sundugunu anlayacaksiniz. Snel kasklari elli yilda çok yol aldi. 1950 lere gittigimizde Dr. Snively ilk Snell standartlarini tasarlarken temiz bir mazide çalisiyordu, yapacagi hemen hersey ilerleme olabilirdi. Ama gerçekte, sasirtici biçimde bütün becerisini seçimlerine ve idaresine yansitti. Kasklari gelistirmekten daha iyisini yapti, bir devrim yaratti, çabalarina ve dehasina ve, Snell kasklari üretenlere ve bu kasklari kullanan tüm araç sürücülerine verdigi destek için tesekkürler. Snively bize heybetli bir efsane hediye etti. Ve bu efsaneyle gelen çok büyük bir sorumluluk var. Kötü seçimler yapan bir yönetim ya da yanlis yapilan teknik bir yargilama bu noktada bu efsaneyi yokedebilir ve Snell’e bagli tüm o sürücüleri tehlikeye atabilir. Biz yamacin keskin tarafinda epey tirmandik, yanlis bir adim uzun, çok uzun bir düsüs anlamina gelecek. Iyi haber ise dogru yoldayiz ve yükseliyoruz. Isaretlere dikkat ederek devam eder ve sivrisinekleri dert etmezsek, ilerlemeyi sürdürecegiz. Saygilar Snell Bu yanittan sonra Motorcyclist bu yanita bir yanit verdi. ****************************** Motocyclist’in Yaniti Gördügünüz gibi Snell Vakfi, Haziran 2005 sayimizda yayinlanan “Blowing the lid off” makalesinden pek hosnut kalmamis.  Bizim bu testi yapma ve gerçek hikayeyi yazma amacimiz Snell Vakfi’na, Snell M2000:M2005 Standartina, ya da herhangi bir kask markasina saldirmak degildi. Hikayeyi adil bir tavirla okuyanlar, bunu görebilir. Biz basitçe, biz ve okurlarimizin basina gelen kazalarin büyük çogunlugunu temsil eden bir testi, elde edebilecegimiz en kesin bilimsel veriler temelinde kendimiz kurguladik. Kasklari adil ve tarafsiz gözle test ettik. Birakin ucu nereye dokunursa dokunsun. Ve siz okurlarimizdan yogun biçimde gelen olumlu yanitlar, çabamizdan memnuniyet duydugunuzu gösteriyor. Alinti yaptigimiz bilimadamlari, Dr. Jim Newman, Profesör Harry Hurt ve Dave Thom, Snell Vakfina yönelik elestirilerinde bazen açiksözlüydüler. Snell vakfina yakin bilimadamlari neredeler? Neden onlardan alinti yapamiyoruz? Cevap gayet basit: A.B.D, Ingiltere ve Avrupa’da bir yil boyunca, bütün arastirmalarimiz esnasinda, bir tane bile bulamadik.  Uçurumun Kenarinda Eger Snell Vakfi test yöntemimizi ve hikayemizi tenkit etmek istiyorsa,  Hikayeyi dogru okumus olmasini dilerdik. Cevaplarindaki alintilar, seçici okuma tarzlarinin bir göstergesi: “… mukayeselerini düz zemin darbesi temelinde… “ Düz zemine degil, külçeye ve Snell testlerinde kendi kullandiklari dikine yerlestirilmis tehditkâr görünen paslanmaz çelik çubuga yaptigimiz 32 ayri testi görmezden geldiler. Bu külce-kenar testlerinin ortalama en yüksek G degerlerini, tipki düz zemin testinde oldugu gibi, grafiklere aktardik. Hikayede bu külçe-kenar testlerini tekrar tekrar yazdik. Karsilastirma grafiginde açik çizimleri var. Ikinci bölümde bu külçe-kenar testlerinden birinin fotografi var. Snell bizim külçe kenar testlerimizi görmemis, bunu hiç yapmamisiz muamelesi yapiyor, ve öyle olmadigi halde, yalnizca düz zemin darbesi içerdigi için testimize saldiriyor.   Büyük Darbe    Snell ayrica bilimsel olarak desteklenmesi mümkün olmayan, kendi esikleri 300 G’den daha az kafa darbelerinin “yaralanmaya yol açmayan darbe” oldugu iddiasini tekrar beyan ediyor. Eh, dünyanin her yerinden bilimsel belgeler, kaza arastirmalari ve seçkin kafa travmasi uzmanlari bu konuda Snell’in abartili tahminine katilmiyorlar.  Dr. Jim Newman, saygi duyulan bir kafa travmasi uzmani, Snell Vakfi eski yöneticisi, kafaya 200G’lik darbenin ölümcül olabilecegini, 250-300 G’nin AIS 5 –ya da kritik- bas yaralanmasina yol açacagini, ve 300 G’den yukarisinin AIS 6 yaralanmasina tekabül edecegini açikladi. AIS 6 ölü demek. Askeri Standartlar                                               Askeriyemiz bile bu konuda Snell’le ayni fikirde degil. Birlesik Devletler Aeromedical Laboratuvari helikopter personeli kasklari için bir G müsamahasi standarti saptadi. Ordu iki metrelik bir yükseklikten –testlerimizin dörtte üçünde uyguladigimiz ayni yükseklikten- düsüste, özellikle yaralanmaya açik olarak belirtilen kulak bölgesine 150 G’den, kafanin diger bölgelerine 175 G’den fazla yüklemeye izin vermiyor. SIklIkla daha yasli, daha az saglikli, ve ölmeye ya da kafa yaralanmasina genç askerler kadar ilgi duymayabilecek olan biz motorcular ayni darbe için 300 G’ye razi olmali miyiz? ************************ Yuvarlak Masa Tartismasi Snell yanitinda, en güvenilir motosiklet kazalari ve bas yaralanmalari çalismasi olan COST 327'den bir paragraf seçmis. Paragraf, kaskli motorcularin %79 oraninda yuvarlak cisimlere çarptigini söylüyor. Ve Snell bunu tartismali Snell kasklarini digerlerinden daha sert hale getiren, yariküsesel külçe testini hakli çikarmak için yapiyor.  “Yuvarlak cisim” kurgusu, son otuz yilda dünyanin heryerinde yapilmis, kask darbelerinin %75 ila %87’sinin düz asfalt zeminde gerçeklestigini gösteren en az alti tane çalismayla ters düsüyor. Bu gayet mantikli. Cünkü, büyük çogunlukla yolda kullanirken düsüyorsunuz, ve düstügünüzde, asagi düsersiniz. Su lanet yerçekimi sebebiyle. Konustugumuz, dikkate sayan COST 327 arastirmasinin bulgularina bizim kadar sasiran bazi bilimadamlari, bu bulgularin, kasklarin kazadan sonra laboratuvarda incelenmesi, ve üzerlerinde yuvarlak izler bulunmasi sonucu olustugunu öne sürdüler. Esnek ve temelde yuvarlak kaski düz bir zemine vurursaniz, kaskinizda laboratuvar elemanlarinin “yuvarlak obje” olarak yanlis yorumladigi yuvarlak bir iz elde edersiniz.  Eger COST 327’ciler gerçekten kazazedelerin %79’unun kasklarini yuvarlak cisimlere vurdugunu düsünseydi, birileri belirledikleri standartlara yuvarlak cisim külçesi koymayi düsünürdü, bunu yapmadilar. COST’çular kasklari düz külçeye, ve köseli külçeye vurmayi tasarladilar, Yariküresel külçeye degil.  COST 327 nihai raporunun sef direktörü Dr. Bryan Chinn’in, Snell’in dayattigi yariküre külçe hakkinda söyledikleri su: “Arastirmamizdan elde ettigimiz sonuçlara göre, yariküresel külçe testi, baska yüzeylerde, özellikle düz yüzeylerde muhtemelen ise yaramayacak kadar sert bir dolgu malzemesi kullanilmasi sonucunu doguran bir hayli sert bir testtir.” COST’u Hesaplamak Uzun dönemde, Snell’in iddialarini 327 sayfalik COST nihai raporundan bir çift alakasiz grafik ve küçük alintilarla desteklemesi muhtemelen kötü bir fikir, çünkü COST çalismasinin, Snell’in “300 G iyidir” fikrine karsi çikmadigi bir yer eksik degil. Mesela su alinti: ” (kafaya) en yüksek dogrusal ivme 250 G’den az olmalidir.” (COST 327 giris, sayfa v) Ya da su: " Su anki modeller çok sert ve enerjiyi aktaran bir yapiya sahip. Ve enerjiyi sadece bas yaralanmalari kriteri (HIC) degerinde, hayatta kalmaya yetenin çok altinda sönümleyebiliyor. (COST 327 giris, sayfa x) Ya da sayfa 166, sekil 7.28,  Bu grafik, kazazedelerin gözlenmis kafa travmasi derecelerinin, kazalarda aldiklari en yüksek G ile birlikte nasil arttigini gösteriyor. 250 G’de kazazedelerin AIS 3 -yani ciddi seviye- yaralanmasi ihtimali %80, 300 G de AIS 3 yarasinin ihtimali %93’e yükseliyor. Grafik okuyabilen herkesin görecegi gibi, daha az sertlikte bir darbe, daha az kötüdür. Ya da son tasarlanan COST 327 kask standartinin kendisi. Bu, Snell’in benimsedigi neredeyse herseyi yalanliyor. Aslinda bu standart, Snell M2000/M2005 darbesinden daha yüksek enerjili darbeleri içeriyor, ve bu darbeler için mümkün olan en düsük G kuvvetini sart kosuyor. Snell’in 300 G’sine karsi 275 G. Snell’inki gibi yariküre-külçe vurusu yok. Snell tipi çift vurus da yok. Bu test, iki asamali darbe yönetimi kullaniyor. Kazalarin büyük çogunlugunda görülen düsük enerjili darbeler için limit 180 G  Ve Snell’in aksine, hafif kafali insanlarin -kadin ve çocuklarin- kazada daha sert darbeler almalarini önlemek amaciyla kafaformu hacimlerini kafa ölçülerine göre derecelendiriyor.   Ve yine Snell’in aksine, COST standarti, En yüksek G degerini sinirlayan bir çene kismi testi de içeriyor. Bu önemli, çünkü surata dogrudan darbe nispeten sik rastlanan ve genellikle ölümle sonuçlanan bir darbe.  Bizce simdiki UN/ECE 22.05 rejiminin yerine hazirlanan COST 327 standarti, simdiye degin gördügümüz, insan dayanikliligina ve kask yapma-test etme zanaatina dair güncel bilgileri yansitan en akilli standart. Tatminsizler.  Snell Vakfi, gerçegi aramaya ve okurlarimiza sunmaya çalisan bazi meshur bilimadamlarina da hiç de kibar davranmamis. Paramiz, hayatimiz, sagligimiz ve ailelerimizin refahi için, birçogumuz tarafindan güvenilir olan bir vakiftan daha fazlasini beklerdik.  Norton Owners list’in bir üyesine gönderdigi bir e-postada Snell’in yöneticisi, makalemizi “tatminsizler” tarafindan icra edilen “bir saldiri” olarak nitelemis. Burada arastirmamiza yardim eden, ya da test metodlarimizi ve çikardigimiz sonuçlari onaylayan insanlarin birkaçi var. Dünyanin her kösesinden saygideger bilimadamlarinin kisa tanitimlari: Dr. Bryan Chinn, Sef Editör, UN/ECE COST 327 Nihai Raporu Dr. Jim Newman, Snell Vakfi eski Yöneticisi ve pek muhterem kafa travmasi uzmani. Dr. Newman aslinda bir roket bilimci, birkaç kask patenti var Dynamic Research Incorporated’ dan Dr. Terry Smith. Bir baska uluslarasi saygi duyulan motosiklet ve otomobil kazalari arastirmacisi, ve kafa koruma uzmani. FIA kurulusundan meshur kask tasarimi bilimcisi ve formula 1 sürücüleri için super kask sartnamesinin mucidi Andrew Mellor Collision and Injury Dynamics’den Dave Thom. Hevesli bir motorcu, ünlü bir motosiklet kazalari arastirmacisi ve bilimadami olan Dave Thom, kazalari önlemek, kasklari gelistirmek ve hayatlari kurtarmak için bizimle yillarca çalisti. Ve Head Protection Research Laboratory’den Prof. Emeritus Harry Hurt. Profesör Hurt yillarca Güney Kaliforniya Universitesinin kafa travmasi laboratuvarini yönetti. Ve idare ettigi Hurt Raporu, hala dünya’nin gördügü en önemli en güvenilir motosiklet kazasi arastirmalarindan biridir.  “Tatminsizler” bunlar yani. Münakasa degil. Münazara. Snell Vakfi, kask sirketleri, ya da ilgilenen herkesle, sadece kask standartlarinin ve kask tasariminin statükosunu muhafaza etmek için degil, ama kasklari daha koruyucu ve güvenli yapmak için fikir alisverisi yapmaktan mutluluk duyariz. Burada en önemlisi yaralanmalari engellemek ve hayatlari kurtarmak. Eger bu konuda içtenlikle yardim etmek isteyenler olursa, bizi nerede bulacaklarini biliyorlar.